Załóżmy, że firma przyjęła już ogólną strategię polityki kredytowej oraz zdecydowała się na jedną z dwóch pozycji względem swoich odbiorców i dostawców. Rozsądne wydaje się teraz przeanalizowanie ryzyka kredytowego dla swoich kontrahentów.
Znajomość parametru ryzyka pozwala (1) scharakteryzować skłonność kontrahenta lub ich całych klas do regulowania zobowiązań, (2) ustalić szacunkową wielkość należności nieściągalnych, które powstaną przy danym poziomie sprzedaży, (3) wyznaczyć ramy powodzenia realizacji strategii zarządzania kapitałem obrotowym, polityki kredytowej, strategii finansowej i marketingowej, ponieważ pokazuje jakie są realne możliwości finansowe firmy w uwzględnieniem zdolności finansowej kontrahentów oraz (4) eliminować zawczasu tych „podejrzanych” klientów, którzy będą mieć problemy płatnicze.
Ocena wiarygodności kredytowej zazwyczaj prowadzona jest w dwóch płaszczyznach, jako ocena jakościowa i ilościowa. Ponieważ ocena jakościowa jest, z oczywistych powodów, oceną subiektywną, dlatego niełatwo jest podać uniwersalny algorytm jej oszacowania. Inaczej jest w przypadku oceny ilościowej. Ta opiera się wyłącznie na dostarczonych dokumentach, posiada jasno określone reguły analizy i z tego powodu możliwe jest jej całkowite zautomatyzowanie i, co nie mniej ważne, daje to możliwość obiektywizacji oceny ilościowej. Obecnie istnieje wiele obiektywnych metod oceny sytuacji finansowej, opartych na analizach matematycznych danych zawartych w dokumentach finansowych. Dzięki temu możliwe jest stworzenie systemów informatycznych dla automatycznej, kompleksowej oceny standingu finansowego podmiotów gospodarczych.
Analiza ryzyka kredytowego kontrahentów firmy może być oparta na metodach jakościowych, ilościowych i mieszanych.
Metody jakościowe bazują na obserwacji zjawisk, czynników, przypadków i związków przyczynowo-skutkowych, których nie można wyrazić liczbowo. Efektem takich metod jest zwykle ciąg odbiorców uszeregowanych według rosnącego lub malejącego ryzyka. Rozwiązania uzyskane przy pomocy tych metod są wysoce subiektywne.
Metody ilościowe opierają się na danych mierzalnych. Zawierają one szeroką gamę sposobów badania ryzyka od analizy wskaźnikowej po modele ekonometryczne. Metody ilościowe dają obiektywne wyniki, natomiast nie biorą pod uwagę ważnych (czasami) danych jakościowych. Wyniki są również mało dokładne w dłuższym okresie, przez co obliczenia trzeba powtarzać co jakiś czas.
Metody mieszane wykorzystują zarówno dane mierzalne, jak i niemierzalne. Tego typu metody są najczęściej wykorzystywane w praktyce gospodarczej.
Dwie najpopularniejsze metody mieszane to metoda punktowa oraz metoda standardu kredytowego.
W metodzie punktowej firma analizuje bilans i rachunek zysków i strat oraz sprawozdanie z przepływów pieniężnych potencjalnego kontrahenta. W tym celu wykonuje się analizę wskaźnikową czyli oblicza najważniejsze wskaźniki finansowe m.in. wskaźnik bieżący, wskaźniku długu, wskaźnik rentowności netto sprzedaży, wskaźnik pozycji kredytowej. Uzyskane wyniki należy zestawić w tabeli i porównać z wartościami granicznymi uznanymi za dopuszczalne, które zależą od przeciętnych wartości tych wskaźników dla całej branży, wartości ustalonych na podstawie danych historycznych lub wartości pożądanych. Wielu autorów podaje w swoich książkach własne wartości graniczne. Kolejny krok to przyznanie liczby punktów w zależności od subiektywnej oceny wpływu wartości wskaźników na ryzyko. Suma wszystkich punktów określa wielkość ryzyka kredytowego.
Metoda standardu kredytowego jest drugą z popularnych metod mieszanych używanych do oceny ryzyka kredytowego kontrahenta. Ta metoda obejmuje pięć obszarów oceny: ogólną charakterystykę kontrahenta, jego zdolność finansową, pokrycie kapitałowe, jakość aktywów oraz ogóle warunki otoczenia, w którym kontrahent prowadzi działalność. W odróżnieniu od metody punktowej, w tym przypadku stosuje się tylko dwustopniową skalę ocen: ocenę dobrą „+” równoważną akceptowalnej zdolności finansowej oraz ocenę niedobrą „-” równoważną nieakceptowalnej zdolności finansowej w danym aspekcie.
